Kargo şirketleri, kargo gönderilerini kabul etmeden önce kimi zaman sorumluluk belgesi adı altında gönderici müşteriye taşıma sırasında oluşabilecek hasar/ziyadan kargo şirketinin sorumlu olmayacağını kabul ettiğine ve her türlü zarar ziyandan gönderici müşterinin sorumlu olacağına ilişkin belge imzalatmaktadır. Bu yazımızda, sorumluluk belgesinin taşıma sırasında meydana gelebilecek bir hasar/ziya durumunda taşıma şirketinin sorumluluğu konusunda nasıl bir etki doğuracağı incelenmektedir.
Kargo şirketinin taşıma sözleşmesinden doğan asli edim yükümlülüğü, TTK md. 850 uyarınca eşyayı teslim aldığı haliyle hasar/ziyasız şekilde varma yerine götürmek ve orada gönderilene teslim etmektir. Taşıma sözleşmesi herhangi bir şekle bağlı olmamakla birlikte, ileride çıkabilecek ihtilafların çözümünde ispat kolaylığı sağlaması açısından sözleşmenin yazılı şekilde yapılmasında fayda vardır. Taşıma senedinde bulunması gereken unsurları Kargonun Yanlış Yere Gitmesi başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.
6102 sayılı TTK md. 858 “…(2)İki tarafça imzalanan taşıma senedi, eşyanın ve ambalajının, eşyanın taşıyıcı tarafından teslim alındığı sırada, dış görünüşü bakımından iyi durumda bulunduğuna ve taşınan paketlerin sayısının, işaretleri ile numaralarının, taşıma senedinde yer alan kayıtlara uygun olduğuna karinedir; meğerki, taşıyıcı taşıma senedine haklı bir sebeple çekince koymuş olsun. Çekince, taşıyıcının, kayıtların doğruluğunu denetleyecek, uygun araçlara sahip olmadığı sebebine de dayandırılabilir.
(3) Eşyanın net olmayan ağırlığı veya başka şekilde beyan edilen miktarı ya da taşınacak paketlerin içeriği, taşıyıcı tarafından denetlenmiş ve denetlemenin sonucu her iki tarafça imzalanan taşıma senedine yazılmışsa, bu yazı, ağırlığın, miktarın ve içeriğin, taşıma senedinde yer alan kayıtlara uygun olduğuna karinedir…” hükmü uyarınca taşıma sözleşmesinin kurulması ve kargo şirketinin, taşınmak üzere eşyayı teslim alması, teslim alındığı esnada kargo eşyasının genel anlamda iyi durumda olduğunu ve taşımaya uygun olduğunu kabul ettiği anlamına gelmektedir.
Göndericinin kargo şubesine teslim edeceği eşya; ambalajı, dış görünüşü itibarıyla iyi durumda değilse veya içeriği de gözetildiğinde taşıma sırasında hasara uğrayacağı konusunda taşıyıcıda kanaat uyandırıyor ise, kargo şirketleri çoğu zaman sorumluluk belgesi imzalaması karşılığında müşterilerin gönderilerini kabul etmektedir. Yalnız göndericinin imzasını taşıyan sorumluluk belgesinde yer alan “kargonun ezilme, kırılma, evsafının yok olması, bozulma, kısmen veya tamamen hasarlı hale gelmesinden ve bu nedenle doğabilecek sair zararlardan kargo şirketinin sorumlu olmayacağını ve anılan tüm bu zararlardan gönderen olarak tarafımızın sorumlu olacağını kabul, beyan ve taahhüt ederiz.” tarzında genel ibarelerle kargo şirketi, taşıma sırasında meydana gelebilecek zararlardan doğacak sorumluluğunu bertaraf etmeye çalışmaktadır.
6102 sayılı TTK md. 854 “(1) Kanunun, taşıyıcıya, taşıma işleri komisyoncusuna ve faaliyetleri Devlet iznine bağlı taşıma işletmelerine yüklediği sorumlulukların, önceden hafifletilmesi veya kaldırılması sonucunu doğuran tüm sözleşme hükümleri geçersizdir. Bu hükümlerin, işletme tüzüklerinde, genel işlem şartlarında, biletlerde, tarifelerde veya benzer diğer belgelerde öngörülmüş olmaları hâlinde de hüküm aynıdır.” hükmünde açıkça belirtildiği üzere kargo şirketlerinin soyut ve genel ibarelerle taşıma sırasında meydana gelebilecek zararlardan sorumlu olmayacağına dair gönderici müşteriye tek taraflı olarak sorumluluk belgesi adı altında imzalattığı belgenin geçerliliği bulunmamaktadır. Dolayısıyla sorumluluk belgesi imzalatılan gönderinin taşıma sırasında uğrayacağı hasar/ziya için diğer yasal şartların da bulunması halinde kargo şirketinin sorumluluğuna gidilebilecektir.
Peki göndericinin teslim edeceği kargo, ambalajı ile vs. taşımaya uygun değilse veya taşıma sırasında hasara uğrayacağı hususunda kanaat uyandırıyor ise kargo şirketinin izleyebileceği yollar nelerdir?
- Gönderiyi mevcut haliyle kabul etmeyeceğini gönderici müşteriye bildirebilir,
- TTK md. 858/2 uyarınca teslim aldığı sırada kargoya ilişkin çekincelerini detaylandırarak bir tutanağa bağlayabilir veya her iki tarafın imzalayacağı taşıma senedinde bunları belirtebilir.
Belirtmek gerekir ki kargo şirketinin çekince koyduğu kargonun taşıma sırasında hasara uğraması sebebiyle açılacak davalarda mahkeme, usule uygun şekilde koyulan çekincelerin haklı bir sebebe dayanıp dayanmadığını ve hasar/ziyanın kargo şirketinin belirttiği çekincelerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını inceleyecektir. Bu bakımdan kargo şirketinin, çekincelerini açıkça ve eksiksiz şekilde belirtmesi, bundan kaynaklanabilecek ihtilaflarda sorumluluğunun doğmaması bakımından elzemdir. Nitekim kargo şirketinin başlangıçta belirtmediği bir çekince sebebiyle veya başka sebeple taşıma sırasında meydana gelecek hasar/ziya sebebiyle doğacak ihtilaflarda, hasar/ziyanın kusuru ile meydana gelmediğinin ispatı kargo şirketinde olacaktır.
Eskişehir Avukat Cansu ÖNÇLER UYANIK