Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, anayasada tanımlanan ve aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ek protokollerde yer alan temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin ihlali halinde başvurulan bir yargı yoludur. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilmesi için ihlal edildiği iddia edilen hak ve özgürlük hem Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerde koruma altına alınmış olmalıdır. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapımı pek çok sıkı usul kuralına bağlanmış olup, Kişilerin bu başvuruyu yaparken muhakkak bir uzmandan yardım almaları son derece önemlidir.
Anayasa mahkemesine bireysel başvuru, vatandaşların doğrudan Anayasa mahkemesine başvurarak temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa mahkemesinden hak arama yolunu açan bir hukuk müessesesidir. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı 2010 yılında Anayasa değişikliğiyle kabul edilmiştir.
Bireysel başvuru hakkı, kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini düşündüğü durumlarda, olayın gerçekleştiği yerdeki mahkemelerde açacakları dava sonrasında, Anayasa mahkemesine başvurarak hukuka uygunluğunu denetletme hakkını tanır. Bireysel başvuru hakkı, bir yargı yolunun tüketilmesi koşuluna bağlıdır. Yani önce olayın gerçekleştiği yerdeki mahkemelerde açılması gereken dava sonuçlandırılmalı ve itiraz yolları kullanılmış olmalıdır.
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, kişilerin Anayasa’da güvence altına alınmış olan temel hak ve özgürlüklerine yönelik olarak yapılır. Bireysel başvuru hakkı, kişinin insan haklarının etkin bir şekilde korunmasını sağlar. Bu hak, kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin yargı yoluyla korunmasını mümkün kılar. Anayasa mahkemesine bireysel başvuru hakkı, Türkiye’de özellikle ifade özgürlüğü, mülkiyet hakkı, adil yargılanma hakkı, kişi dokunulmazlığı, din ve vicdan özgürlüğü gibi konularda sıklıkla kullanılmaktadır.
Bireysel başvuruda bulunacak kişi, ihlal iddiasına ilişkin olarak öncelikle olayın gerçekleştiği yerdeki mahkemelere başvurarak yargı yolu tüketilmelidir. Mahkeme kararlarından itiraz yolları kullanıldıktan sonra Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapılabilir. Bireysel başvuru dilekçesinde, ihlal edildiği ileri sürülen temel hak ve özgürlük ile ihlalin nerede ve nasıl gerçekleştiği belirtilmelidir. Ayrıca, ihlal iddiasına ilişkin delil ve belgeler de sunulmalıdır.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda, başvuru süresi oldukça önemlidir. Bireysel başvuru hakkını kullanmak isteyen kişiler, haklarının ihlal edildiğini düşündükleri olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 60 gün içinde başvurularını yapmak zorundadırlar. Bu süre, Anayasa Mahkemesi Kanunu’nun 45. maddesinde belirtilen süredir ve başvurular bu süre içerisinde yapılmalıdır.
Ancak, bazı istisnai durumlarda başvuru süresi uzatılabilir. Örneğin, kişinin başvuruyu yapması mümkün olmadığı durumlarda (hastalık, yurtdışında olma gibi) başvuru süresi uzatılabilir. Ayrıca, başvurucunun başvuru konusu olayın sonuçlanmasını beklemesi gerekiyorsa (örneğin, bir dava sonuçlanmadan bireysel başvuru yapılamaz), süre sonucunun ardından başlatılabilir.
Başvuru süresinin dikkate alınması ve doğru bir şekilde takip edilmesi, Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan inceleme sürecinde önemlidir. Başvurunun süresinde yapılması, başvurucunun haklarını koruma yolunda atacağı en önemli adımdır.
